پوششهای خودتمیزشونده به دو گروه آبگریز و آبدوست تقسیم میشوند و در هر دو نوع، پوشش به واسطهی آب، آلودگی را از سطح میزداید، یکی به واسطه تشکیل قطرات کرویشکل و دیگری از طریق تشکیل ورقههای نازک آب روی سطح. در پوششهای آبدوست، آب در سطح گسترده میشود و به این ترتیب میتواند آلودگیها را با خود حمل کند و از بین ببرد. در حالی که در سطوح آبگریز، قطرات آب روی سطح میلغزند و آن را تمیز میکنند. پدیده خودتمیزشوندگی به زاویه تماسی مایع با سطح بستگی دارد. زاویه تماسی مایع در فصل مشترک سه فاز جامد، مایع و گاز در محل تماس قطره مایع با سطح جامد تشکیل میشود. به طور کلی، اگر زاویه تماسی کمتر از ۹۰ درجه باشد، سطح را آبدوست و اگر بیشتر از ۹۰ درجه باشد، سطح را آبگریز مینامند. سطوح با زاویه تماس نزدیک به صفر درجه ابرآبدوست و سطوح با زاویه تماس بیشتر از ۱۵۰ درجه ابرآبگریز نام دارند. سطوح آبگریز دارای انرژی سطحی بسیار پایین هستند، در حالی که انرژی سطحی سطوح آبدوست بسیار بالاست. استفاده از فناوری نانو و بروز خواص متفاوت در ابعاد نانومتری دستیابی به سطوح ابرآبگریز و ابرآبدوست را ممکن ساخته است.
کاربرد فناوری نانو در رنگهای خودتمیزشونده
27
بهمن
منبع الهام سطوح خودتمیزشوندهی آبگریز به گیاه نیلوفر آبی باز میگردد. این گیاه به این علت مورد توجه قرار میگرفته که از پاکی و تمیزی استثنایی برخوردار بوده است. در این گیاه، آب به محض تماس با سطح به شکل قطرات کروی تجمع یافته و با لغزش از روی سطح ذرات آلودگی و خاک را با خود از روی سطح میزداید.
خاصیت آبگریزی بعضی از گیاهان مانند نیلوفر آبی به دلیل وجود ناصافیهای میکروسکوپی است که سبب میشود سطوح زبری بر روی برگها پدید آید که دارای خاصیت آبگریزی باشند. زمانی که یک سطح دارای بافت زبری در مقیاس میکرومتر یا نانومتر باشد، فصل مشترک بین هوا و آب در یک قطره که بر روی سطح قرار گرفته است افزایش پیدا میکند و نیروی مویینگی بین قطره و سطح شدیدا کم میشود. بنابراین، قطره آب شکل کروی به خود میگیرد و به راحتی جریان پیدا میکند و ذرات آلایندهی موجود بر روی سطح، به قطرات آب چسبیده و با غلطیدن قطرات آب، آلودگیها نیز از سطح زدوده میشود.